V. De vijfde sleutel
De kennis van het zelf – de mens een tweevoud, een samenstelling
Bestudeer onderstaand schema bij Sleutel V en laat het je gedachten helpen.
Het onderscheidingsvermogen dat weet hoe te beginnen en waar te eindigen, wat gedaan en wat niet gedaan moet worden, wat gevreesd en niet gevreesd moet worden, wat de ziel aan boeien legt en wat haar bevrijdt, is uit Sattva (Waarheid), O Zoon van Prithā. (Bhagavad-Gītā, hoofdstuk XIII)
Er bestaat een verhaal van een beroemde zanger, een man met een wonderbaarlijke stem, die door zijn kunst en eenvoud zijn toehoorders in verrukking bracht. Hij gaf de mensen schoonheid en geestelijke kracht.
Maar op een zekere avond, toen hij op een groot concert zou zingen, had een verbitterde mededinger geprobeerd hem een poets te bakken en op de eerste rij een man laten plaatsnemen die zelfs bij de meest inspirerende muziek en de mooiste zang onbewogen bleef. Die zat daar, met koude, starende ogen, schijnbaar zonder innerlijke ontroering, alsof hij ‘geen muziek in zijn ziel’ had.
Het verhaal zegt, dat de zanger – heel gevoelig voor de sympathie van zijn toehoorders – bewogen werd door diep mededogen en liefde, omdat hij steeds probeerde aan zijn toehoorders schoonheid en inspiratie te brengen door ‘de goddelijkste van alle kunsten’ – muziek. Alhoewel hij eerst ontmoedigd werd door de ijskoude blik van de vreemde toehoorder op de eerste rij, besloot de zanger hem wakker schudden en door uiterste krachtsinspanning de schoonheid van het lied in zijn ziel te laten doordringen.
Op meesterlijke wijze schildert ons de verteller hoe de zanger zichzelf overgeeft, hoe hij hart en ziel in zijn kunst legt en er in slaagt de goddelijke muziek van de sferen in de concertzaal te brengen, maar, dat hij in zijn verheven poging om één menselijk wezen te laten ontwaken, door te grote inspanning sterft. De toehoorder die zo onbewogen was gebleven, bleek…. doofstom te zijn!
Als je gebruik gemaakt hebt van de tweede sleutel, dan weet je, waarom de zanger overwonnen en de mededinger verloren heeft.
De verlichten, de wijzen, waren door de eeuwen heen dikwijls in een soortgelijke positie als deze zanger, als ze probeerden om hun medemensen te laten ontwaken door middel van hun boodschap van mededogen en liefde die ze wilden laten horen aan diegenen die er geestelijk ‘doofstom’ voor waren.
Ook zij gaven zich over aan hun gigantische taak, werden beledigd of aangevallen, maar ze werkten met de kosmische krachten achter zich en wisten dat ooit duizenden door hun werk geholpen zouden worden. De geschiedenis laat ons veel voorbeelden zien van deze boodschappers en wijzen die licht probeerden te brengen door de mensen tot zelf-kennis te brengen.
Kennis van het zelf door bewustwording van ons samengestelde wezen is de vijfde sleutel. Nu aarzel je misschien even om verder te lezen? Heb je boeken bestudeerd over psychologie en aanverwante studie, en hebben ze je weinig verder gebracht? Inderdaad, zonder te willen afdingen op de voortreffelijke werken die er zijn, komt men toch steeds weer tot de overtuiging dat het werkelijke vraagstuk van de menselijke natuur eenvoudiger is dan het dikwijls wordt voorgesteld, en dringt zich de gedachte op dat de schrijvers van het standpunt zijn uitgegaan: ‘Waarom eenvoudig als het ingewikkeld kan!’ Toch, als je de filosofie en de aanwijzingen van de grote wijzen bestudeert, worden de diepste dingen gelijk aan het opengaan van een bloem in al zijn eenvoud.
Bekijk de voorgaande symbolische voorstelling maar eens. Die is gebaseerd op en ontleend aan de werken van de zogenaamde ‘oudere Broeders’ van het menselijk ras. Je moet hierbij niet vergeten dat de bedoeling van de Sleutels is om je een levensfilosofie te laten vinden die je zelf moet toetsen en beleven. Dat wil zeggen: een pad te wijzen door de doolhof van het leven waarbij je van binnenuit verlicht wordt door bezieling en door een steeds groter wordende sympathie met alles wat leeft. Een pad dat door de lichtende bakens aangeduid werd en ontstoken door de Wijzen van alle eeuwen en alle volken, omdat ze zelf dit pad vóór ons gegaan waren.
Het is dus een Weg die naar de Tempel van geestelijke en intellectuele wijsheid voert die voor niemand ter wereld gesloten is en uit rijkdommen bestaat waaruit iedereen kan putten, indien hij het wachtwoord leert van oprechtheid, belangeloosheid, bereidheid om te werken en te streven, te dienen en te geven.
Het is een wonderlijke paradox! Hoe meer men put uit die rijkdommen van de Tempel, hoe meer rijkdommen men vindt die nog onaangeroerd liggen; en hoe meer men anderen er in laat delen, hoe rijker men zelf wordt. Het geeft ons de antwoorden van vitale vragen zoals: wie ben ik, waar kom ik vandaan en waar ga ik naar toe? Wat is mijn verbinding met dit geheimzinnige, grenzeloze universum om mij heen en wat is hierin mijn plicht tegenover mijn ‘medepelgrims’?
De oudere Broeders, zoals zij soms genoemd werden, de zieners en verlichten die ons op het pad zijn voorgegaan, zullen je altijd weer leren dat zelf-kennis de eerste voorwaarde is voor evolutie, omdat dat een lotsbestemming inhoudt – een reisplan dus. Kijk daarom met aandacht naar bovenstaande voorstelling. We zouden kunnen aantonen dat dit schema dezelfde voorstelling is die je kunt vinden in veel andere filosofische boeken, o.a. in de oude Indische wijsbegeerte, in Plato’s prachtige geschriften, in het Egyptische Dodenboek, maar ook in hedendaagse werken waarmee je ongetwijfeld in je leven kennis zult maken of gemaakt heb. Wij zouden dan de overeenkomst kunnen aantonen met de Griekse, Latijnse en Sanskriettermen voor bijvoorbeeld ‘het goddelijke’ (boven aan de driehoek) en je de boeiende leringen beschrijven van respectievelijk pneuma, spiritus, en ātman, een wonderbaarlijke studie of je de analogie laten zien van termen als nous, mens en manas in genoemde talen, om je duidelijk te maken dat deze zelfde kennis inderdaad in de aller-oudste tijden al bestond en de grondslag van alle ontwikkeling was, ja van een voorbereiding tot de hoogste geestelijke inwijdingen.
Wij willen echter de sleutel maar één maal omdraaien en de rest aan jou overlaten. Je moet alleen niet vergeten dat het schema maar een diagram (een tekening) is dat uitsluitend tot doel heeft om ons een visie te geven.
Je zou kunnen beginnen met de christelijke voorstelling te nemen van de mens als geest, ziel en lichaam, maar dan wel bedenken dat in oude tijden onder de eerste en ook de latere christenen deze belangrijk werd uitgebreid. Zonder meer blijft het uitermate vaag, zoals o.a. ook blijkt uit de talrijke, onderling totaal verschillende definities die we van theologen te horen krijgen over geest en ziel.
Er is echter de meest positieve kennis te verkrijgen over deze begrippen ‘geest’ en ‘ziel’ als je voor een moment wilt aannemen als een werkhypothese dat de in de bovenstaande driehoek genoemde bestanddelen van ons wezen: 1. het goddelijke, 2. de geest en 3. het hoger denkvermogen – bewustzijnscentra zijn, dat wil zeggen werkelijkheden, meer positief en actief dan het fysieke lichaam; ook al is het zo dat je dit alleen met je stoffelijke ogen kan waarnemen. Je moet dan deze bewustzijnscentra beschouwen als knopen, of wervelingen in spirituele zin, die ieder voor zich een uitermate bewust bestaan hebben (ook al ben jij, als menselijke persoonlijkheid, je er niet helemaal van bewust)! en die in de kern je zelf zijn, waarmee je je derhalve in je denken en streven vereenzelvigen kan.
De driehoek geeft je dan de voorstelling van je werkelijk onsterfelijke Zelf, datgene van en in je dat altijd ‘was, is en zal zijn’, en voor wie ‘het uur’ nooit zal slaan (zie ook de eerste sleutel).
Deze zogenaamde hogere triade bestond al lang vóór jij hier op aarde in een lichaam, een voertuig, geboren werd en zal ook bestaan nadat het aardse kleed ons ontvalt, of zoals Shakespeare Hamlet laat zeggen: ‘… wanneer wij het aardse gewriemel van ons geworpen hebben’.
Er bestaat een wonderlijke en inspirerende leer over de oorzaak en het ‘hoe’ van de neerdaling of liever projectie van deze hogere triade in een menselijk lichaam, maar je zult er op een gegeven moment zelf wel over lezen. Nu gaan we verder met de verbindingslijn tussen de driehoek en de (lagere) vierhoek, die we kunnen zien als een draad, als een projectie vanuit het hoger Zelf, waardoor op de zichtbare gebieden de aardse tabernakel, de tempel van de ziel, gemanifesteerd wordt.
Om je beeld te geven: elektriciteit in haar oorspronkelijke toestand, elektriciteit per se, kan niemand je beschrijven. We weten alleen iets van haar verschillende werkingen. Maar we weten ook dat, hoewel het heelal vol is van elektriciteit, we er niets mee kunnen doen in deze (voor ons) zichtbare wereld, voordat we instrumenten, voertuigen, geproduceerd hebben, waardoor we de spanning verminderen en de gigantische kracht, elektriciteit genoemd, gebruiken voor licht, verwarming, beweging, enz.
Met een beetje nadenken kunnen we ook helder krijgen in hoeverre deze, op het uiterlijk gebied waargenomen kracht van de elektriciteit, zal verschillen van wat wij het wezen van deze kracht noemden, elektriciteit per se.
Zo kun je je voorstellen dat het goddelijke in het heelal, en hetzelfde principe in de mens, zich onmogelijk kan uiten als dit niet ook voertuigen, ‘transformatoren’ zou hebben waardoor en waarlangs het zich kan manifesteren. Beschouw dan eens voor een moment de geest (2) als de eerste transformator of voertuig van het goddelijke, en het hoger denkvermogen (3) als het voertuig van de eerste twee. Dan zul je onmiddellijk begrijpen dat, als dit hoger denkvermogen geen hersensubstantie, geen lager denkvermogen zou hebben om zich te uiten in deze wereld, wij verstoken zouden moeten blijven van het ‘contact’ met het hogere. Zo hadden bijvoorbeeld Beethoven of Mozart nooit de goddelijke muziek die ze innerlijk hoorden vanuit de ongeziene gebieden kunnen vertolken als zij geen middelen, geen transformatoren hadden gehad! En je weet ook dat deze wonderlijke krachten van het goddelijke, van de geest en het hogere denkvermogen, zich soms prachtig kunnen uiten in onze medemensen als hun ogen stralen van licht en bezieling, onder de invloed van het hoger Zelf.
Je ziet dit onbeschrijfelijk mooie licht soms in de ogen van kinderen of van een diep begrijpend medemens en je voelt dat het iets goddelijks is.
Vanuit deze hogere triade projecteert zich dus de lagere vierhoek, het voertuig op ons gebied. Zoals uit het bloemzaadje ooit een wondere bloem te voorschijn komt, zoals uit de eikel ooit de stoere eik kan groeien, van binnenuit – een proces waarover lang niet voldoende wordt nagedacht – zo ontstaat ook vanuit de ongeziene gebieden een reflectie, het voertuig en zijn energieën, op het zichtbare gebied.
Laten we nog even stilstaan bij de voorstelling van de vierhoek. Ook hier moet je 3a, 4 en 5 voorstellen als zeer positieve elementen in ons. Je zal dan mèt de hogere triade een begrip krijgen van de oude mystieke leer (ook wel een esoterisch juweel genoemd): ‘Hoe het ene het vele wordt’.
Het stoffelijke lichaam is het meest uiterlijke voertuig, maar zoals je weet een wonderbaarlijk instrument, een hiërarchie op zichzelf, met ontelbare atomen, moleculen, cellen, enz. De ‘ouden’, die deze voorstelling kenden, wisten hoe een voertuig alleen zuiver en onbezoedeld het ‘licht’ van de hogere triade kon doorlaten en zij behandelden het voertuig, het lichaam, dienovereenkomstig. Zij wisten ook, dat alle edele eigenschappen en innerlijke adel slechts van binnenuit ontwikkeld kan worden en zij baseerden hun wijsbegeerte op deze kennis.
Het stoffelijke lichaam is gebouwd op een (voor ons) onzichtbaar lichaam of voertuig (er zijn verschillende termen voor, maar ‘modellichaam’ is het duidelijkst). Het is dat waarop het stoffelijk ‘kleed’ van de mens gebouwd wordt als een patroon. Het bestaat nog een kortere of langere tijd na de dood, als het stoffelijk hulsel afgelegd is, waarna het ook uiteenvalt als de Ziel, of de hogere triade, uit Hades komt en de Elysische velden betreedt!
In verband met deze oude leer over het bestaan van het modellichaam, zijn helaas veel betreurenswaardige misverstanden ontstaan. Hoe mooi en poëtisch was de Griekse voorstelling van ‘de wateren van Lethe’, ‘het Hades’ en ‘de eeuwige velden’ (zie Vergilius Aenisis, boek VI) en hoe weinig mensen hebben de diepere esoterische betekenis begrepen. Het ijlere modellichaam, dat eigenschappen van de heengegane mens vertoont, maar waaruit de werkelijke mens, de hogere triade, zich teruggetrokken heeft, kan onder bepaalde omstandigheden na de dood zichtbaar worden gemaakt en helaas wordt door zoekers naar geestelijke wijsheid dit dan aangezien voor de werkelijke mens, terwijl het slechts een kleed was dat hij eens droeg, zoals ook het stoffelijk omhulsel dit was.
De wijzen hebben steeds hun waarschuwende woorden in dit opzicht laten horen. De ware gemeenschap, de geestelijke, was bekend aan het eenvoudige vrouwtje waarover wij in de vierde sleutel schreven. Het is een geestelijk opstijgen, nooit een neergaande beweging die spirituele verbinding brengt!
Het lagere denkvermogen (3a) moet worden gezien als het tijdelijke voertuig (een reflectie van het hogere) op deze aarde, dat als lagere transformator tenietgaat. De levens(stuw)kracht is enerzijds een individualisatie van kosmische krachten, die als stuwkracht door ons heen spelen, tezamen met de begeertekracht (5), en anderzijds een rechtstreekse uitvloeiing van het allerhoogste, het goddelijke in het hoger zelf; de begeerte kan dan gezien worden als een tweevoudige kracht, een macht, die naar boven, naar de goddelijke triade, of naar beneden, de voertuiglijke aspecten van ons wezen, stuwt. Door deze kracht van de begeerte richten wij de geestelijke wil en dat is een zeer geheimzinnige kosmische kracht, waarover je op een gegeven moment meer zal kunnen leren als je de derde en zevende sleutel kunt hanteren!
Het oude gezegde luidde: ‘achter de wil staat de begeerte’. De begeerte voert ons tot gewoontes, d.i. een levenshouding; zo’n levenshouding vormt het karakter en ons karakter voert naar onze lotsbestemming!
Zie het beeld voor je en wend je nog eens tot de hogere triade, waaruit alles voortkomt. Er is een goddelijk element in je, de hoogste top van je wezen als samenstelling, die zich evenwel verliest in het super-goddelijke van dit heelal en waarvan het een deel is en door welke top je dus verbonden bent met het hart van dit grenzeloze universum, omdat dit goddelijk element de achtergrond is van alles wat leeft. Dit goddelijke principe doorstraalt het geestelijke element van je wezen en vormt daar een brandpunt waardoor dat licht kan schijnen en het hogere denkvermogen en zo je wil, de hele hiërarchie van je wezen kan verlichten en verheffen.
Wanneer je dit als een aardige theorie zonder meer beschouwt, zul je de vijfde sleutel niet kunnen gebruiken. Maar het kan ook een levende werkelijkheid voor je worden! Beschouw daarom de schakel tussen de hogere triade en de vierhoek als een werkelijkheid. Je zal dan een bijzonder onderscheidingsvermogen ontwikkelen; je leert dat de ‘ziener’ door je oog niet met dit oog, het instrument, vereenzelvigd moet worden, maar dat de ‘bewoner’ van jouw stoffelijk lichaam je ware Zelf is en zich leven na leven grootsere tempels zal bouwen die steeds geschikter zijn voor hogere evolutie.
Christus sprak over de eenwording met de Vader in de Hemel (Vader werd in oude tijden dikwijls gebruikt voor het hogere zelf in ons!) en Boeddha sprak tot zijn discipelen de eigenaardige woorden: ‘U bent een samengesteld wezen; bewerk daarom uw eigen zaligheid.’
Trek dan intuïtief de juiste conclusie: je kunt je denkvermogen en streven bewust richten op wat je maar wilt: vereenzelvig het met je lichaam of de aspecten daarvan en je wordt daaraan gelijk; maar, je kunt je ook vereenzelvigen door middel van je hogere denkvermogen met de geest, en daardoor met het goddelijke, om leven na leven daaraan meer gelijk worden. Dit is en was het opheffen van je zelf tot het Zelf, waarover in zoveel talen en in alle tijden door de grote denkers en wijzen gesproken werd. Het betekent het vinden van het levenselixer!
Als de geest het denkvermogen bespeelt, komen er visies van schoonheid, inspiraties van kunst en het verlangen naar kennis en inzicht in de kosmische gesteldheid. Als het licht van het goddelijke door de geest in het denkvermogen vloeit, komen er de onbeschrijfelijke inspiraties van liefde en mededogen, die de achtergrond van het eindeloze universum zijn. Zo komen er vibraties uit het grenzenloze, het oneindige! Lees hierbij nogmaals de woorden van Oliver Wendell Holmes en je zal wellicht beter begrijpen wat de dichter voelde.
Groot is de macht van deze vijfde sleutel als hij inderdaad op de juiste wijze wordt gebruikt. Zelf-kennis – bewustwording van de samengesteldheid van je wezen en van de mogelijkheid om je met de geestelijk-goddelijke elementen te verbinden, door eigen wil en streven, dat is trachten ‘het leven te leiden’ en dan zullen wij de woorden begrijpen van de dichter William Blake:
Een wereld te ontdekken in een korrel zand,
en een Hemel in een bloem van ’t veld,
de oneindigheid te houden in de palm van je hand
en de Eeuwigheid te omvatten in een uur.
Aldus spreekt de grote wet: om de kenner van het al-zelf te worden, moet u eerst kenner van het zelf zijn.
Om de kennis van dat zelf te verwerven, moet u het zelf voor het niet-zelf, het zijn voor het niet-zijn opgeven, en pas dan kunt u rusten tussen de vleugels van de Grote Vogel.
Ja, zoet is de rust tussen de wieken van hetgeen niet geboren is noch sterft, maar in alle eeuwigheid het AUM is. Bestijg de vogel van het leven, als u naar kennis verlangt.
– De stem van de stilte
<volgende>
